Online live concerten. Het internet wordt er de afgelopen weken door overspoeld, nadat samenkomsten niet meer zijn toegestaan door het coronavirus, en cafés, theaters en concertpodia de deuren hebben moeten sluiten. Muzikanten zitten daardoor thuis en zoeken nu massaal het internet op om zo toch hun afgelaste concerten te kunnen geven. Of om gewoon überhaupt hun muziek te spelen. De concerten worden bijna allemaal gratis aangeboden, en dát is nou net een heikel punt. Onder muzikanten is hierover een discussie gaande, want in hoeverre schaden zij daarmee hun eigen positie?

Arbeidsmarktpositie
Laten we eerst eens kijken hoe het er eigenlijk voorstaat met die positie van (pop)musici. Niet al te best. Er is de afgelopen jaren fors bezuinigd in de kunst- en cultuursector, waardoor de infrastructuur flink is uitgekleed: instellingen zijn gesneuveld, veel speelplekken zijn ten onder gegaan, muziekscholen zijn verdwenen… Het onderzoek ‘Pop, wat levert het op?’ (2015/2016) wees uit: “het persoonlijk jaarinkomen van de modale popmusicus ligt rond de € 18.000 bruto. Dat geldt voor bijna een derde deel van de ondervraagden. Ongeveer hetzelfde deel heeft een jaarinkomen dat rond de € 36.000 ligt. Er is een groep van 22 procent die beduidend minder verdient, met een jaarinkomen van € 9.000 of zelfs minder. De groep die aan de bovenkant zit qua inkomen is met 14 procent beduidend kleiner.”

Fair Practice
Om deze positie te verbeteren, wordt door het PVFM (Platform Voor Freelance Musici) en de Kunstenbond al langere tijd met grote inspanning gewerkt aan de ‘Fair Practice Code’: een gedragscode in de kunst, cultuur en creatieve industrie waarbij het uiteindelijke doel is, dat iedereen onder eerlijke omstandigheden werkt tegen een redelijke vergoeding. Een aantal weken geleden nog maar kwam de teleurstellende boodschap dat minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wel de cultuursector aanmoedigt om deze richtlijn door te voeren – en deze code bij subsidie-aanvragen nu ook verplicht stelt – maar niet aan de uitvoering van deze code wil bijdragen. Zo komen de extra kosten, die met deze gedragscode gepaard gaan, dus bij de sector zelf terecht.

Als er straks podia en festivals wegvallen, blijven er nog minder speelplekken over voor muzikanten, waardoor hun positie alleen nog maar penibeler wordt.

Corona in de cultuursector
En nu met de coronacrisis wordt de culturele sector weer keihard geraakt, omdat die het juist moet hebben van publiek. Om weer even in te zoomen op de muziek, mijn eigen branche: concerten en optredens zijn gecanceld, tours worden uitgesteld of afgelast, festivals kunnen niet doorgaan, horeca en podia hebben hun deuren gesloten, aanverwante bedrijven (o.a. licht- en geluidsverhuur, evenementenorganisaties, etc.) dreigen failliet te gaan. Als er straks podia en festivals wegvallen, blijven er nog minder speelplekken over voor muzikanten, waardoor hun positie alleen nog maar penibeler wordt.

Steunmaatregelen
Áls die muzikanten (veelal zzp’ers) in deze periode al hun hoofd boven water weten te houden. Er is namelijk veel onduidelijkheid rondom de TOZO, de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers. Deze steunmaatregel, die voortvarend werd gepresenteerd door het kabinet Rutte, wordt uitgevoerd door de gemeentes – die dit vaak ook weer hebben uitbesteed. Elke gemeente lijkt er eigen regels en bepalingen op na te houden. De stelligheid, simpelheid en soepelheid waarmee de maatregelen naar voren werden gebracht, worden in de praktijk nogal verschillend toegepast. Sommige muzikanten hebben al geld uitgekeerd gekregen, terwijl andere muzikanten de steun uit deze regeling niet krijgen toegewezen of op minder steun kunnen rekenen dan zij aanvankelijk hadden verwacht.

Vitale beroepen
In deze coronacrisis schijnt onherroepelijk de spotlight op alle beroepen, die de samenleving in deze crisistijd draaiende houden. De zogenoemde vitale beroepen. Deze beroepen zijn van levensbelang. We jubelen en applaudisseren voor zorgmedewerkers en schoonmakers. En zeer terecht. Ook kunst blijkt in deze crisistijd van onschatbare waarde. Deze biedt afleiding, troost en verbinding. Maar zijn we daar wel genoeg van bewust? Ook als het overal ‘gratis verkrijgbaar’ is? In Duitsland wel. Daar zien ze kunst en cultuur als een vitaal beroep. Daar wordt 50 miljard euro uitgetrokken om die sector te ondersteunen. In Nederland lijkt er alleen te worden geschoven: uitstel van betaling of vervroegde uitkering van toch al toegekende gelden. In vergelijking met Duitsland ligt de waardering voor kunst en cultuur in Nederland behoorlijk ver achter.

Want wat blijft er over van alle krachtsinspanningen rondom de Fair Practice Code, als muzikanten nu opeens gratis gaan optreden?

Online live concerten gratis aanbieden?
Terug naar de discussie die op het PVFM nu gaande is: muzikanten die online live concerten spelen, moeten die dit gratis doen of niet? Veel muzikanten vinden van niet. Want wat blijft er over van alle krachtsinspanningen rondom de Fair Practice Code, als iedereen nu opeens gratis gaan optreden? Is het handig om je muziek gratis aan te bieden in een samenleving waar het beroep muzikant nog steeds vaak als hobby wordt beschouwd, en waar deze nonsens de afgelopen jaren zelfs werd verkondigd in de politiek? Moeten de muzikanten zelf niet veel zuiniger omgaan met hun product – en dus hun diensten gewoon betaald aanbieden of anders gewoon niet? Toch wordt er veel gratis aangeboden.

Ontspanning, troost, samenzijn
Ik bén zo’n muzikant die online live concerten speelt. En ja, al mijn optredens vielen weg. Ik doe mijn eigen organisatie, onderhandelingen, promotie, etc. dus ik had al veel werk in die optredens zitten. Mijn positie is vergelijkbaar met die uit de resultaten uit het onderzoek ‘Pop, wat levert het op’. Ik heb dan ook geen buffer, ik ben in afwachting van een toekenning van de TOZO en ik ben het roerende eens met de Fair Practice Code. Toch was het voor mij snel duidelijk dat ik de concerten gratis wilde aanbieden, zonder betaalmuur en/of toegangsrestricties. Dat betekent niet dat ik zelf niet waardeer wat ik te bieden heb. Integendeel. Juist nú tekent de waarde van mijn vak en mijn muziek zich nog scherper af. Mensen hebben behoefte aan ontspanning, troost, afleiding, en een gevoel van samenzijn. En dat is wat mijn partner en ik met onze online live concerten bewerkstelligen.

Toegankelijk voor iedereen
Dat ik daar nu even geen prijskaartje aan hang, heeft te maken met deze uitzonderlijke tijd. Met het feit dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Een sociaal-maatschappelijke overweging dus. Iedereen wordt getroffen in deze ingrijpende tijd met alle rigoureuze maatregelen. Veel mensen zetten zich nu belangeloos in. Ik vind daarom dat onze muziek – juist nu – toegankelijk moet zijn voor iedereen die daar behoefte aan heeft: voor de zorgwerkers die overuren draaien, voor de ouders die opeens thuis werken en tegelijk onderwijzers moeten zijn voor hun kinderen, voor de mensen in verzorgingstehuizen die opeens geen bezoek meer krijgen, voor ondernemers die door de crisis in zwaar weer komen en hun omzet zien dalen, schulden zien ontstaan en een faillissement proberen te vermijden.

Ik vind dat onze muziek – juist nu – toegankelijk moet zijn voor iedereen die daar behoefte aan heeft

Vrijwillige bijdrage
We verkopen nu dus geen toegangstickets, zoals we normaliter doen. Eerlijk gezegd zou ik ook niet weten welke entreeprijs we zouden moeten vragen. Dat we niet voorbijgaan aan de waarde van de muziek, tonen wij nu via de mogelijkheid om een vrijwillige bijdrage te doen. Daarvoor hebben we een donatiepagina gemaakt: www.ikwaardeerdemuziek.nl. Die naam is alleszeggend. En er wordt ook bijgedragen. Soms een bescheiden bedrag, soms meer dan verwacht. Ook zijn er mensen die niet kúnnen bijdragen, omdat ze het zich niet kunnen veroorloven. Het is belangrijk dat ook zij evengoed onze online live-concerten kunnen bijwonen.

Muziek is een vak
In een samenleving waar mensen nog steeds aannemen dat muziek slechts een leuke hobby is, is het belangrijk om het publiek bewust te maken van het feit dat het een vak is. Een beroep. Net als de slager, de bakker, de loodgieter, de onderwijzer, de verpleger, de minister en de schoonmaker. En dat het dus een waarde vertegenwoordigt, die zich misschien niet altijd makkelijk in geld laat uitdrukken, maar wel naar geld vertaald dient te worden. Hierin staan we schouder aan schouder met Candy Dulfer en Hadewych Minis, die hierover hun verhaal deden bij het programma M. En met Ramsey Nasr, die een verpletterend stuk in het NRC schreef over de noodzaak en waarde van kunst. Tijdens onze online concerten maken wij ons hier ook hard voor. We maken meer dan anders duidelijk dat muziek ons werk is. Op die manier hopen wij dit bewustzijn te kweken bij ons publiek.

Kentering voor het collectief
Los van mijn eigen benadering, keuzes en inspanningen kan ik alleen maar hopen dat deze coronatijd een positief licht werpt op het belang en de waarde van muziek, en van de kunst- en cultuursector in z’n geheel. Ik hoop dat er na jaren van bezuiniging en afbraak een kentering komt in het landelijke beleid – waar we uiteindelijk collectief baat bij hebben: het publiek dat van kunst geniet en erdoor geïnspireerd en gevoed wordt; de kunstenaars zelf die hart en ziel laten spreken om wakker te schudden, te vermaken, te bevragen, te verrijken; de infrastructuur die bouwt op het artistieke en creatieve fundament van deze kunstenaars; en de beleidsmakers die met hun beleid en beslissingen deze samenleving de culturele glans geeft die het toekomt.